Grootschalige permacultuur
Wie aan Friesland denkt, denkt aan water met bootjes en weilanden met koeien. De ruim 2 hectare aan permacultuur op Ús Hôf valt in dat beeld behoorlijk buiten de boot. Het diverse kleurenpalet aan groenten, en het speelse reliëf in het landschap en bomenaanplant valt direct op. Als kers op de taart staat er een prachtige festivaltent waar verschillende chefs regelmatig aan de slag gaan met verse groenten. Dit alles maakt Ús Hôf een oase in een groene woestijn. Voor ons is Ús Hôf extra bijzondere omdat we er ruim 4,5 maand met veel plezier stage liepen. Door bijna een heel plantseizoen bij Michel en Bregje mee te helpen, leerden wij de kneepjes van het tuinders-vak en kreeg onze toekomstvisie steeds meer vorm.
Transformatie van het landschap
Acht jaar geleden besloten Michel en Bregje hun weiland van twee hectare om te toveren tot een permacultuur tuin met duurzame voedselproductie voor hun buurtgenoten. Aanleiding voor de transformatie was de bankencrisis van 2008 waar voelbaar werd dat onze welvaart kwetsbaar is en hiermee ook onze voedselveiligheid. Daar kwam het besef bij dat de grootschalige wijze van voedsel produceren ten koste gaat van biodiversiteit en natuur, en ook in die zin niet toekomstbestendig is. Die optelsom gaf aanleiding tot de transformatie van het weiland. Wij herkenden ons in het achtergrondverhaal van Michel en Bregje. Net als zij, hebben wij geen familiegeschiedenis op het platteland, maar wel een achtergrond in de duurzaamheids(advies)-wereld, en ook wij kozen ervoor van het reguliere carrièrepad af te wijken, omwille van de opdracht die ons allen te doen staat op het gebied van de voedseltransitie.
Permacultuur paradijs
Bij de transformatie van de tuin stonden de ontwerpprincipes van permacultuur centraal. Bregje en Michel zien permacultuur als uitkomst als je geen bestrijdingsmiddelen wil gebruiken. En het alternatief op bestrijdingsmiddelen heet: biodiversiteit. Zowel ondergronds als bovengronds probeert permacultuur een natuurlijke balans te creëren waardoor ziektes en plagen minder kans hebben. Een gezonde bodem zorgt bovendien voor sterke en gezonde groenten. Waar in grootschalige landbouw, maar ook in reguliere kleine moestuinen, continue een gevecht plaatsvindt met natuurlijke processen – denk bijvoorbeeld aan het terugdringen van opkomend onkruid – wordt in een permacultuurtuin zoveel mogelijk mét natuurlijke processen gewerkt.
Een voorbeeld hiervan op Ús Hôf zijn de bosranden waar de groentebedden deel van uitmaken. Meerjarige gewassen zoals fruitbomen en asperges, bessenstruiken en klimplanten groeien in het vaste deel van deze ekers, en bieden ondersteuning aan elkaar. De bosranden liggen op lichte heuvels, zodat de wortels van de bomen dieper kunnen doorgroeien tot het relatief hoog (gehouden) grondwaterpeil, overtollig water van de bedden af kan lopen, maar ook om als windhaag kleine groenteplantjes bescherming te bieden tegen de harde Friese wind. Onze medestagiair Marjoke heeft in een video het bijzondere watersysteem van Ús Hôf uitgelegd, klik hier om de video te zien. Het intelligente ontwerp van de tuin is inspirerend, even inspirerend is de invulling van het sociale aspect van de tuin.
Van weiland naar wij-land
Ús Hôf is georganiseerd als een CSA. Tegen een betaling van 6,25 euro per week mogen zelfoogsters tien maanden per jaar komen oogsten. Elke dag van die tien maanden kunnen zij zo aan hun aanbevolen hoeveelheid groenten komen. Indachtig dat ze samen met de, op dit moment, ruim 170 andere leden een gemeenschap vormen, en dus in hoeveelheid oogst rekening met andere oogsters houden. Die gemeenschapszin wordt verder versterkt door rondleidingen, oogstfeesten en andere evenementen die – natuurlijk met name in jaren zonder Corona – worden georganiseerd. Nieuw dit jaar is de festivaltent van chef kok Kees Elfring. Met kookworkshops en het wekelijks culinair inloopspreekuur brengt hij de leden (en ons) bij wat we kunnen bekokstoven met die verse groenten. En zijn recepten neemt hij op voor geïnteresseerden van verder weg. Wij zijn enorm onder de indruk van zijn kookkunsten en zijn blij hiervan een graantje te kunnen meepikken in onze stage. Maar inspiratie opdoen kan ook online, Kees plaatst al zijn kookvideo’s op zijn website.
Ieder dorp een eigen tuin
De ambitie van Michel en Bregje reikt verder dan alleen de eigen gemeenschap. In hun toekomstvisie heeft ieder dorp en iedere stadswijk in de toekomst een eigen tuin zoals deze. Met cursussen en stageprogramma’s stomen zij de nieuwe generatie tuinders hier voor klaar. Bij Ús Hôf hoort ook voedselcoöperatie Ús Iten, waar leden via de coöperatie allerlei lokale producten kunnen afnemen. Dit allemaal via een platform waar de lokale ondernemers hun producten kunnen aanprijzen, met de biologische groothandels als achtervang voor producten die lokaal niet worden geproduceerd, zoals pasta of pleepapier. Zodoende kunnen de leden in één bestelling al hun boodschappen bestellen, zoveel mogelijk van lokale producenten, en elke zaterdag komen ophalen bij Ús Hôf. Iedere dag werkt Bregje hard aan de ontwikkeling van dit platform, maar ook aan de transitie naar agro-ecologisch boeren in bredere zin. Zij streven ernaar dat ieder dorp een eigen CSA en een eigen voedselcoöperatie heeft. En wij zullen deze missie zeker gaan voortzetten elders in het land!
