Freixo de Meio Holistic Agriculture
Egg palace
De grandeur van deze boerderij wordt al duidelijk bij de ingang. Tussen de bomen scharrelen tientallen kalkoenen, kippen en herten. We passeren een fantastisch ‘egg palace’, verschillende moestuinen en een parkeerplaats vol met auto’s. Op de 600 hectare grond van Freixo do Meio bedrijven ze social agriculture. Dat betekent dat een van de doelen van het bedrijf is om zoveel mogelijk mensen in werk te voorzien. De auto’s behoren tot de 35 bewoners die in een coöperatie allemaal een rol vervullen in een divers pallet aan activiteiten.
Lang leve het communisme
Freixo do Meio ontstond toen een zekere Anna Maria een stuk grond toebedeeld kreeg na de val van het communistische regime. Om haar heen zag ze hoe groot grondbezitters arbeidsintensieve manieren van landbouw verruilden voor machines en monocultuur met hoge werkeloosheid en landdegradatie als gevolg. Omdat Anna Maria de grond met een zekere willekeur had gekregen, voelde zij zich moreel verplicht om zoveel mogelijk mensen (en dieren) van de grond te laten profiteren.
Silva Pestral System
Een veerkrachtig ecosysteem bleek een onvoorzien gevolg van het behoud van de werkers. Bij conventionele boerderijen werd menselijke arbeid vervangen door machines en pesticiden, en bossen werden geruimd voor snelgroeiende voedergranen. Bij Freixo do Meio bleef de menselijke arbeid in tact, en zo ook het bos gespaard. Dat werpt nu, zo’n dertig jaar later nog steeds z’n vruchten af. Zo heeft de beruchte kurkboombacterie, waar menig Portugese kurkboom wordt getroffen, de kurkbomen in Freixo do meio niet aangetast. Hoe het exact werkt, dat weet niemand nog, maar steeds duidelijker wordt dat het sterke ondergronds netwerk van mycelium (schimmels) in een gevestigd en stabiel ecosysteem hier een belangrijke rol in speelt.
Vasthouden aan traditionele manieren van werken in een ecosysteem dat gedurende de tijd veerkrachtig blijft, is volgens Feixo do Meio’s filosofie hoe dan ook verstandig. Dit uit zich in het herstellen van een Silvopastoral system: kleine en grote grazers die tussen de bomen zichzelf in levensonderhoud voorzien. De dieren leveren vlees op, maar doen ook het onderhoud van het gebied. De varkentjes voorkomen de groei van nieuwe eikenbomen door de eikels in de kiem te smoren. En openen hierbij de grond waardoor water gemakkelijk kan infiltreren. De koeien trimmen hoge gewassen, waarna de kleinere grazers het lagere gras snoeien. Vijfentachtig procent van de voeding voor de dieren komt van het land en zij voorkomen bovendien dat het bos dichtgroeit. De kurkeiken zijn de echte cashcows. Eens in de 9 jaar wordt de bast geoogst en komt er gemakkelijk 200 tot 400 kilo kurk af. Daarnaast dragen de blaadjes en eikels bij aan een gezonde bodem. Alles versterkt elkaar.
Community Supported Agriculture
Niet alleen de ecosystemen dienen veerkrachtig en divers te zijn, maar ook de economische kant van het verhaal. Hoewel er vijfendertig mensen leven en werken heeft de landeigenaar altijd financieel bijgesprongen, in de vorm van het beschikbaar stellen van land, maar ook bij grote investeringen. Dit is een keuze, en heeft te maken met de ambitie om werk te bieden voor de hoeveelheid mensen die er werken, niet zozeer met de manier van boeren op zich.
Om volledig zelfvoorzienend te worden dient de quinta te groeien, te innoveren en te diversifiëren. Na de economische crisis van 2008 liep de afname van hoogwaardig voedsel terug. Dit viel samen met een ongenoegen om alleen voor die doelgroep te produceren. Bovenal om een kostbare winkel in Lissabon te houden en om hoge voedselverspilling te hebben die inherent is aan een dynamische markt van vraag en aanbod. Zo besloten ze de CSA uit te breiden: voor een bescheiden vast bedrag per maand kan de lokale bevolking voedselboxen afnemen. Met succes. Vraag en aanbod zijn volledig in balans, de gezinnen komen regelmatig naar de boerderij en de mensen denken mee en leren over de voedselproductie.
Twee jaar geleden zijn ze daarnaast begonnen met kleinschalig toerisme, nu al voldoende voor een fulltime salaris en volgend jaar waarschijnlijk voor twee. Dit is niet alleen een inkomen, maar ook een manier om mensen te leren over hoe het anders kan en daar hebben wij gretig van gebruik gemaakt.