Quinta Kania Compost Course
Leren composteren bij Quinta Kania
Kaiza en Franz hebben twee jaar geleden een boerderij gekocht aan de voet van het gebergte van Serra de Estrela, Quinta Kania. Bij hen gingen we niet zomaar op bezoek, maar we volgden ook een workshop over composteren, een proces wat van groot belang is voor een vruchtbare bodem. Met zo’n 8 andere studenten zaten we in een door Franz gemaakte dome, bestaande uit een constructie van hout en recyclede pvc-buizen. Later op de middag zouden wij onze handen uit de mouwen steken, maar eerst stond achtergrondinformatie over de bodem op het programma.
Het belang van een gezonde bodem
De workshop start met een boodschap die ons tijdens onze reis al vaker in de oren is geknoopt: de bodem is essentieel voor (regeneratieve) landbouw. Een gezonde bodem is de basis voor gezonde voedselproductie, is het huis van ruim een kwart van de wereldwijde biodiversiteit, en kan water filteren en opslaan. Bovendien speelt de bodem een belangrijke rol in het tegengaan van klimaatverandering omdat broeikasgassen, zoals CO2, in de bodem worden opgeslagen. Kortom, alle reden om goed voor de bodem te zorgen. Daarom is het essentieel om te weten waar de bodem behoefte aan heeft. Bijvoorbeeld: meer of minder water, meer koolstof of meer stikstof, of een lagere of hogere pH-waarde.
Het wondermiddel humus
Hoe je bodem er ook aan toe is, een wondermiddel om een vruchtbare bodem te creëren is humus. Wanneer organisch materiaal is gecomposteerd, vormt het een aardeachtige structuur, vol met mineralen en bacteriën. Dat is humus. In natuurlijke processen vindt het composteerproces tot humus ook plaats, zij het in een trager tempo dan een tuinder of boer wenselijk acht. Daarom bestaan er trucjes om humus te maken van hoge kwaliteit, in een rap tempo. Hiervoor is, zo leerden wij tijdens onze cursus, de verhouding tussen stikstof en koolstof van groot belang. Stikstofrijke compost beslaat vaak vers afval, zoals keukenresten en verse bladeren of gras, maar ook mest van dieren. Koolstofrijke compost is veelal bruin en hard, bijvoorbeeld zaagsel, takken of gedroogde bladeren. Te veel stikstof, en je compost verrot, te veel koolstof, en het composteerproces gaat veel te langzaam.
Een Massive composte pile
Verschillende composteervormen kwamen bij de cursus aan bod, maar van één sloegen wij steil achterover: de massive composte pile. Als praktijkonderdeel van de workshop bouwden wij zelf mee aan deze composttoren, dus we leerden van de hoed en de rand. Het principe is vrij simpel: we bouwden een toren met een diameter van 1,5 meter en een hoogte van 1,5 meter, in lagen van zaagsel, en geiten- en paardenmest. Deze lagen zijn belangrijk, omdat zo een goede uitwisseling plaatsvindt tussen het koolstofrijke zaagsel en de stikstofrijke mest. De reden dat wij onder de indruk waren van deze toren, is dat deze composttoren multifunctioneel is. Hij maakt niet alleen humus, maar er wordt ook gebruikgemaakt van een andere functie van compost: het composteerproces wekt warmte op. Binnen in onze composttoren stond een houten constructie met daaromheen buizen waar water doorheen wordt geleid.
Het water in de buizen wordt door het composteerproces opgewarmd, en wordt gebruikt om onder te douchen. Drie maanden lang kunnen Kaiza en Franz van het warme water gebruikmaken, en heeft Kaiza gedoucht maar Franz nog niet? Dan duurt het slechts 40 minuten voordat het water weer op temperatuur is en Franz eronder kan duiken. Ideaal voor de wintermaanden, waarin de zonneboiler het douchewater waarschijnlijk niet genoeg kan opwarmen. Een warme douche terwijl de humus wordt klaargemaakt. Wij zijn fan.
Er is geen heilige graal
Franz sloot af met een belangrijke kanttekening: deze vorm van compost bouwen past goed bij wat er in dit betreffende land beschikbaar is, maar dat is niet altijd het geval. De mest is van buur-boerderijen, dus hoefde niet ver te reizen. Het zaagsel kon worden gemaakt doordat veel van de olijfboomtwijgjes werden geknipt, door Franz en Kaiza, maar ook door de buren. De buren verbranden vaak de gesprokkelde olijftwijgjes vaak in de buitenlucht, dus op deze manier kon het een beter doel dienen. Maar het maken van het zaagsel kost energie, en ook bij mest komen stoffen als CO2 en methaan vrij. Deze kosten voor het milieu wogen in dit geval op tegen de baten, maar dat zal niet in iedere situatie gelden. Een les die wij ook hier uithalen: we moeten niet op zoek gaan naar de heilige graal, maar bekijken welke methode passend in welke situatie. Een les die volgens ons verder rijkt dan het maken van goede humus.