Quinta do Vale Queen of Permaculture
Wendy Howard – Permaculturing in Portugal
Het bezoek aan Wendy Howard was de kers op de taart van een prachtige ‘road to regeneration’ door Portugal. Na een flinke klim over een steil bospad arriveerden we in haar vallei. Voor een plek die in 2017 met de hevige bosbranden met de grond gelijk was gemaakt, zag het er allesbehalve treurig uit. Er groeide al weer van alles, vruchten hingen aan de bomen, een bescheiden groentetuintje produceerde het een en ander, en de gebouwen waren hersteld. Wendy nodigde ons uit voor ‘a cup of tea’ in haar keuken. Het gebouw was regeneratief pur sang: een combinatie van oude technieken en materialen, maar eigentijds bij elkaar gebracht door, zo werd snel duidelijk een creatief en onuitputtelijk mens.
Life creates conditions for life
Aan het oergezellige aanrecht werd het ons direct duidelijk dat Wendy Howard glashelder voor ogen heeft waarom zij doet wat zij doet. Volgens haar wordt de ecologische staat van de wereld met een verkeerd narratief omschreven. Een narratief dat wordt gekenmerkt door monocultuurdenken en fragmentatie. Monocultuurdenken refereert naar de manier waarop we kijken naar de ecologische problematiek. We staren ons blind op de toename van CO2, die wij moeten zien te verlagen. Dit suggereert dat wij als mensen regie hebben over de natuur, terwijl wij mensen slechts een klein onderdeel zijn van een groot geheel. Een holistisch perspectief ontbreekt. Maar onderdeel zijn van een groter geheel, betekent niet dat je kunt stoppen met zoeken naar oplossingen voor de ecologische crisis. Sterker nog, de oplossingen dienen zich continu aan ons aan als we goed kijken naar hoe de natuur zelf werkt. Kap je een oerwoud weg, dan leidt dit tot verwoestijning en droogte. Maar andersom werkt dit gelukkig ook. De vuistregel: life creates conditions for life. In principe is de aarde een zelfregulerend systeem, dat altijd weer in balans komt.
Wendy is de beroerdste niet om hier een steentje aan bij te dragen. Eigenhandig herbouwde ze met hulp van vrijwilligers een aantal ruïnes op een helling vol terrassen met prachtige stenen muren, waterbronnen en watergeulen die ooit vakkundig door de Moren waren aangelegd. Dit vormde het fundament van een eigentijdse invulling van het terrein. Geen andere plek die wij bezochten was zo doordringt van intelligente oplossingen als deze.
Function stacking
Wendy is een expert in ‘function stacking’: één toepassing dat meerdere doelen dient. Zo herleidt ze regenwater door de stenen geulen van de moren, zodat het water geen schade aanricht aan de bodem, verderop gebruikt kan worden en energie opwekt via een watermolentje.
Ze doet in haar ontwerp geen concessies. Het is de moeite waard om op haar website te lezen over haar vermicompost toilet. Het toilet ziet er uit als ieder ander, maar gebruikt in principe geen extra water en produceert geen afval maar bouwstoffen. Het toilet is een standaard doortrektoilet, maar in plaats van het riool of een sceptictank eindigt alles bij de wormen. Die verwerken het tot natuurlijke kunstmest dat in de groententuin kan worden gebruikt en het schone afvalwater voedt de citrusboom. Life creates conditions for life!
Het toppunt van de rondleiding was de zogenaamde geodome kas. Helaas was het aangezicht een ‘exploded view’ want de brand die in 2017 door Noord-Portugal woekerde, heeft de wanden van de net functionerende kas verwoest. Maar hierdoor konden wij zo van boven goed zien hoe het werkt. Wendy liet zien hoe ze met deze kas niet tegen maar met de natuur werkt. Op het eerste gezicht lijkt de plek op een vrij ongelukkige plek te staan. Een deel van de kas rust op een rotspartij op een helling en door een omliggende heuvel staat de kas vaak in de schaduw. Maar schijn bedriegt. De rots werkt als een temperatuurregelaar. Als de kas veel zon pakt, dan geeft deze warmte af aan de rots, die tijdens de koude uurtjes warmte langzaam teruggeeft aan de rest van de kas. Op het hoogste punt van de kas staat een klein vijvertje. Vanuit de vijver loopt het water door de plantenbakken in de kas en wordt uiteindelijk weer terug de vijver ingepompt. Vissen in de vijver leveren nutriënten die via dezelfde weg bij de planten terecht komen. De vorm van de dome zorgt ervoor dat de kas tegen hevige windstoten kan. De kas wordt dan naar beneden gedrukt in plaats van omhoog. De hoogte van de kas levert net wat langer zonlicht op en maakt het zelfs mogelijk om een bananenboom te herbergen!
Foundation for regenerative action
Bij eerdere bezoekjes aan plekken waar mensen probeerden zoveel mogelijk zelfvoorzienend te leven, hielden wij vaak een gevoel over als: is dit het dan? Een teruggetrokken bestaan waar je jezelf eigenlijk onschadelijk’ maakt, maar ook onzichtbaar, levert voor ons onder de streep vrij weinig op. Gelukkig was Wendy het hiermee eens. Zij practiced niet alleen wat ze preached, maar preached ook wat ze practiced. Samen met 150 anderen is ze de vallei langzaam aan het omtoveren tot een zogenaamde ‘ecozone’. Inmiddels hebben ze het voor elkaar dat ze een legale entiteit zijn geworden onder de naam: foundation for regenerative action. Een stichting die zich inzet voor sociale en culturele verandering, met als voornaamste doel om mensen te leren hoe ze met land om moeten gaan. Dit opent ook de weg naar samenwerking met scholen en universiteiten. Want, hoewel ze kritisch is op de huidige wetenschap, ligt hier voor haar wel de kans voor de transitie. Wij kunnen ons geen betere persoon voorstellen om deze transitie in gang te zetten.
