Ecoaldeia Food Forestry
Rijke kennis over voedselbossen
Ecoaldeia is een boerderij in Janas, een klein dorpje dichtbij Sintra. Een stel met twee kinderen is eigenaar van de boerderij. Ze wonen, samen met enkele stagiairs, boeren en timmermannen op het land. Naast het voedselbos met medicinale planten en fruitbomen verbouwen zij groenten en houden ze enkele varkens en kippen. Wij bezochten de boerderij omdat er die dag een rondleiding was in het aangelegde voedselbos. Stap voor stap werd uitgelegd hoe een voedselbos wordt aangelegd en wat je moet weten nog voor de eerste boom de grond in gaat: kennis over de bodem, waterstromen, wind en zon, maar ook de menselijke- en dierlijke stromen door het gebied. Oftewel de paden die mensen en dieren kiezen als ze het gebied doorkruisen. We leerden ook over de functionaliteiten van de planten, en de volgorde waarop zij geplant zijn. Je kunt namelijk niet zomaar een boom neerzetten. Bossen ontwikkelen zich via een patroon dat we natuurlijke successie noemen. Bij het aanleggen van een voedselbos doen we dit na.
Twee paradigma’s
Onderweg naar een volgende bestemming zetten wij vaak een podcast aan. De podcastserie ‘Terug naar de Natuur’ past goed bij ons avontuur. Hierin gaat interviewer Louis Bijl de Vroe tijdens een wandeling in gesprek met bijzondere denkers over- en doeners in de natuur. Voordat we Ecoaldeia bezochten was Matthijs Schouten aan de beurt. Schouten beschrijft twee paradigma’s van natuurbeleving: het paradigma van de rationele beschouwing en het paradigma waarin de functies van het gevoel en de intuïtie centraal staan.* Zijn woorden sloten goed aan op de beleving die wij hadden bij Ecoaldeia, en de paradigma’s gaven ons twee brillen om de ervaring te duiden.
De theoretische kennis die wij opdeden past goed bij de rationele beschouwing: een duiding van de wereld, van de bodem, de planten en de stappen die voorafgaan aan een voedselbos. Het is een objectiverende en causale manier van de wereld en de natuur begrijpen. Met deze rationele natuurbeleving kun je geïnspireerd raken door de werking van de natuur, maar dit alleen is niet genoeg.
Er is, volgens Matthijs Schouten, ook een ander paradigma in ons: het paradigma van betekenisvolle betrekkingen en emoties, van aanwezig zijn in verbondenheid. In dit paradigma geven we duiding in de vorm van metaforen, waarin zingeving, waarde en betekenisgeving aan het zijn centraal staan, zonder het te rationaliseren. Het was de sfeer van de oude boerderij, landelijkheid, ambachtelijkheid, verzorgdheid die een verpletterende indruk achterliet. In combinatie met het niet door de mens gecontroleerde feit dat regenwolken opengingen toen wij een laatste wandeling over de plek deden, en het zonlicht als een gouden deken neerstreek over de bewaterde gewassen, gaf deze plek ons een overweldigend gevoel.
Voorbeeld van regeneratief boeren
Ecoaldeia speelt bewust of onbewust goed in op de behoefte om beide paradigmata te prikkelen en kan als een voorbeeld voor regeneratieve landbouw worden gezien. Een massief stenen tafel van de vorige eigenaar omringd door stokoude bomen, in combinatie met varkentjes en kippetjes gaf deze plek een romantisch oergevoel van een boerderij. Tegelijkertijd werd op verschillende plekken geexperimenteerd met bouwen op een natuurvriendelijke en hedendaagse manier. Het verleden koesteren, terwijl we zoeken naar een nieuwe toekomst is voor ons de kern van de regeneratieve gedachten.
* Dit onderscheid in paradigma’s ontleent Matthijs Schouten aan de Duitse filosoof Libblich.